Μία νέα μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση The Cryosphere (Κρυόσφαιρα), της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γεωεπιστημών, κατέδειξε ότι οι πάγοι της Βολιβίας έχουν μειωθεί κατά 43% μεταξύ του 1986 και του 1914, θα συνεχίσουν δε μειούμενοι εάν οι θερμοκρασίες στην περιοχή συνεχίσουν ν’ ανεβαίνουν. «Εξάλλου, η τήξη των πάγων καταλείπει λίμνες οι οποίες θα μπορούσαν να υποστούν αιφνίδια εκκένωση, να καταστρέψουν δε τα χωριά και τις υποδομές στα κατάντη» λέει ο επικεφαλής συγγραφέας Simon Cook (Σάιμον Κούκ), λέκτορας στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ στο Ην. Βασίλειο.

Επί πλέον η τήξη τών παγετώνων θέτει σε κίνδυνο την επάρκεια του νερού στην περιοχή δεδομένου ότι είναι σημαντική για την άρδευση, για πόσιμο νερό καθώς και για υδροηλεκτρική ενέργεια, τόσο για τα ορεινά χωριά όσο και για τις μεγάλες πόλεις, σαν την Λα Παζ και το Ελ Άλτο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, οι 2,3 εκατομμύρια κάτοικοι των δύο αυτών πόλεων λαμβάνουν το 15% περίπου των αναγκών τους σε νερό από τους παγετώνες, ποσοστό που σχεδόν διπλασιάζεται κατά την περίοδο της ξηρασίας. Η τήξη των παγετώνων σημαίνει επίσης λιγότερο νερό για την τροφοδοσία ποταμών και λιμνών, όπως η λίμνη Ποοπό της νότιας Βολιβίας η οποία έχει προσφάτως στερέψει.

Η ανά χείρας μελέτη είναι μία εκ των πρώτων που παρατηρεί την πρόσφατη μεγάλης κλίμακας αλλαγή των παγετώνων στη Βολιβία, ώστε να κατανοηθεί καλύτερα πώς η τήξη των πάγων θα μπορούσε να επηρεάσει τις κοινότητες της χώρας. «Η καινοτομία της μελέτης μας συνίσταται στo ευρύτερo πλαίσιο- στη μέτρηση της αλλαγής όλων των κύριων παγετώνων της Βολιβίας- καθώς και στον προσδιορισμό για πρώτη φορά των εν δυνάμει επικίνδυνων λιμνών », καταλήγει ο Κούκ.

Η ομάδα μέτρησε την αλλαγή της έκτασης των παγετώνων από το 1986 έως το 2014 χρησιμοποιώντας δορυφορικές φωτογραφίες από το Landsat, την Γεωλογική Επιθεώρηση των Η.Π.Α. καθώς και από το πρόγραμμα του παρατηρητηρίου της Γης της ΝΑΣΑ. Ανεκάλυψαν ότι η έκταση των Βολιβιανών Άνδεων η οποία καλύπτεται από πάγους μειώθηκε από περίπου 530 τετραγωνικά χιλιόμετρα το 1986 σε μόλις 300 τ.χ. το 1914, ήτοι μείωση κατά 43%.

Καθώς τήκονται οι παγετώνες, καταλείπουν πίσω τους λίμνες με αναχώματα βραχωδών υποστρωμάτων, ή υπολείμματα πάγων. Χιονοστιβάδες, πτώσεις βράχων ή σεισμοί μπορούν να προξενήσουν ρωγμές σ’ αυτά τα αναχώματα, ή και να προκαλέσουν ώστε το νερό να ξεχειλίσει, με αποτέλεσμα καταστροφικές πλημμύρες, γνωστές ως πλημμυρικά ξεσπάσματα παγετωνικών λιμνών. Η ομάδα αναφέρει ότι τόσον ο αριθμός όσο και το μέγεθος των παγωμένων λιμνών στην περιοχή της μελέτης αυξήθηκε σημαντικά από το 1986 έως το 2014.

Αφότου μελέτησαν την αλλαγή των παγετώνων, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τις παρατηρήσεις τους των παγετωνικών λιμνών του 2014 ώστε να προσδιορίσουν σε ποιες λίμνες είναι πιθανόν να συμβούν πλημμυρικά ξεσπάσματα και παρουσιάζουν απειλή για τους πληθυσμούς. «Χαρτογραφήσαμε εκατοντάδες λιμνών» εξηγεί ο Κουκ. «Μερικές είναι πολύ μικρές και παρουσιάζουν μικρό κίνδυνο. Άλλες είναι πολύ μεγάλες, αλλά υπάρχει μικρή ή και καθόλου πιθανότητα να ξεχειλίσουν με καταστροφικό τρόπο. Άλλες είναι αρκετά μεγάλες ὠστε να δημιουργήσουν μεγάλη πλημμύρα, κάτω από απότομες πλαγιές ή κρημνώδεις παγετώνες και να γίνουν επικίνδυνες. »

Εντόπισαν 25 παγετωνικές λίμνες κατά μήκος των Βολιβιανών Άνδεων ως εν δυνάμει επικίνδυνες για τις κοινότητες και τις υποδομές, καθώς θα μπορούσαν να προξενήσουν ιδιατέρως ζημιογόνες πλημμύρες. Εάν η μικρότερη απ’ αυτές τις 25 λίμνες άδειαζε πλήρως, θα προκαλούσε μια πλημμύρα με αιχμή τα 600 κ.μ. ανά δευτερόλεπτο. Η αιχμή δε στην περίπτωση που θα άδειαζε πλήρως η μεγαλύτερη, θα ήταν άνω των 125.000 κ.μ. νερού, περίπου 50 φορές ο όγκος μιας πισίνας ολυμπιακών διαστάσεων, ανά δευτερόλεπτο.

Ενώ η μέτρηση των παγετωνικών εκτάσεων υπήρξε ένας σχετικώς εύκολος στόχος, «ο εντοπισμός ποιες είναι οι επικίνδυνες λίμνες είναι η κρίσιμη ερώτηση», καθώς υπάρχουν πολλοί παράγοντες τους οποίους πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, λέει ο Κουκ.

«Θεωρήσαμε ότι μία λίμνη ήταν επικίνδυνη εάν υπήρχαν εγκαταστάσεις ή υποδομές στα κατάντη της κι αν οι κλίσεις και οι παγετώνες γύρω απ’ τη λίμνη ήταν πολύ απότομα, πράγμα που σημαίνει ότι θα ήταν πιθανό να πέσει πάγος, ή χιόνι, ή βράχοι μέσα στη λίμνη πράγμα που θα επέσυρε ξεχείλισμά της και θα προκαλούσε πλημμύρα-κάπως όπως όταν βουτάμε σε μια πισίνα, αλλά βεβαίως σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.!»

Τέτοιες καταστροφικές πλημμύρες έχουν συμβεί στην περιοχή κατά το παρελθόν. Ο Ντερκ Χόφμαν, ερευνητής στο Ινστιτούτο Βολιβιανῶν Ορέων και συν-συγγραφέας στην παρούσα μελέτη της επιθεώρησης The Cryosphere, προσφάτως τεκμηρίωσε ένα ξέπασμα παγετωνικής λίμνης στην περιοχή της Απολομπάμπα το οποίο συνέβη το 2009 σκότωσε ζώα φάρμας, κατέστρεψε καλλιεργημένους αγρούς, εξαφάνισε δε ένα δρόμο αφήνοντας ένα χωριό σε ολοσχερή απομόνωση για μήνες. «Καθώς αυτά τα σημεία είναι πολύ απομονωμένα και απομακρυσμένα από τις πόλεις, οι αρμόδιες αρχές σε εθνικό επίπεδο, καθώς και το ευρύτερο κοινό, δεν είναι εν γνώσει των νέων κινδύνων τους οποίους οι ορεσίβειοι πληθυσμοί αντιμετωπίζουν και που οφείλονται στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ούτε λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα», υπογραμμίζει ο Χόφμαν.

Ο Κουκ λέει πως αυτά τα συμβάντα έχουν υποβαθμισθεί, αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι κίνδυνοι αυτού του τύπου πλημμυρών στις Βολιβιανές Άνδεις έχουν αμεληθεί._ «Όταν επισκεφθήκαμε την περιοχή της Απολαμπάμπα το 2015, οι κάτοικοι των χωριών ανέφεραν μεν ξεσπάσματα παγετωνικής λίμνης, δεν υπάρχουν όμως άλλες αναφορές γι’ αυτά σε δημοσιεύσεις ή σε επιστημονικά άρθρα, προφανώς επειδή πολλές απ’ αυτές τις κοινότητες είναι σχετικώς απομονωμένες.»_ Ο Χόφμαν προσθέτει: «Μία εμπεριστατωμένη αξιολόγηση σε εθνικό επίπεδο των ενδεχομένων κινδύνων των ξεσπασμάτων των παγετωνικών λιμνών, θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τις τοπικές κοινότητες των λεκανών απορροής.»

Στη μελέτη, η ομάδα επίσης εκτίμησε ότι η παγετωνική έκταση θα μειωθεί δραματικά περί το τέλος του αιώνα, σε περίπου 1/10 των τιμών του 1986. Αυτό θα θέσει τις κοινότητες σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο λειψυδρίας, λέει ο Κουκ. «Έχουμε προβλέψει στη μελέτη μας ότι οι πλείστοι των παγετώνων θα έχουν εξαφανισθεί, ή ιδιαιτέρως μειωθεί, περί τα τέλη του αιώνα-από πού λοιπόν θα έρχεται το νερό κατά την περίοδο της ξηρασίας; Οι μεγάλες πόλεις σαν τη Λα Παζ είναι εν μέρει εξαρτημένες από το νερό της τήξης των πάγων. Λίγα όμως είναι γνωστά για την εν δυνάμει λειψυδρία στις απομονωμένες περιοχές. Υπάρχει ανάγκη για περισσότερη δουλειά στο πεδίο αυτό.»

Η ομάδα θεωρεί ότι η παρούσα μελέτη θα βελτιώσει τη συνειδητοποίηση περί της ταχείας τήξης των πάγων στη Βολιβία, πώς θα μπορούσε αυτό ν’ αλλάξει στο μέλλον και πώς θα μπορούσε να συμβάλει στην επάρκεια του νερού και στα παγετωνικά ξεσπάσματα των λιμνών. «Τελικώς πιστεύω ότι τα πορίσματά μας θα είναι χρήσιμα στο λαό της Βολιβίας-κυβερνήσεις, οργανισμούς, κατοίκων των αγροτικών περιοχών και των πόλεων,» καταλήγει ο Κουκ.

###

Please mention the name of the publication (The Cryosphere) if reporting on this story and, if reporting online, include a link to the paper (http://www.the-cryosphere.net/10/2399/2016/) or to the journal website (http://www.the-cryosphere.net).

This research is presented in the paper ‘Glacier change and glacial lake outburst flood risk in the Bolivian Andes’, published in the EGU open access journal The Cryosphere on 20 October 2016.

Citation: Cook, S. J., Kougkoulos, I., Edwards, L. A., Dortch, J., and Hoffmann, D.: Glacier change and glacial lake outburst flood risk in the Bolivian Andes, The Cryosphere, 10, 2399-2413, doi:10.5194/tc-10-2399-2016, 2016

The team is composed of Simon J. Cook (Manchester Metropolitan University [MMU] and Cryosphere Research at Manchester [CRAM], UK), Ioannis Kougkoulos (MMU and CRAM), Laura A. Edwards (CRAM and University of Manchester), Jason Dortch (CRAM and University of Manchester), and Dirk Hoffmann (Bolivian Mountain Institute).

The European Geosciences Union (EGU) is Europe’s premier geosciences union, dedicated to the pursuit of excellence in the Earth, planetary, and space sciences for the benefit of humanity, worldwide. It is a non-profit interdisciplinary learned association of scientists founded in 2002. The EGU has a current portfolio of 17 diverse scientific journals, which use an innovative open access format, and organises a number of topical meetings, and education and outreach activities. Its annual General Assembly is the largest and most prominent European geosciences event, attracting over 11,000 scientists from all over the world. The meeting’s sessions cover a wide range of topics, including volcanology, planetary exploration, the Earth’s internal structure and atmosphere, climate, energy, and resources. The EGU 2017 General Assembly is taking place in Vienna, Austria, from 23 to 28 April 2017. For information about meeting and press registration, please check http://media.egu.eu, or follow the EGU on Twitter and Facebook.

If you wish to receive our press releases via email, please use the Press Release Subscription Form at http://www.egu.eu/news/subscribe/. Subscribed journalists and other members of the media receive EGU press releases under embargo (if applicable) in advance of public dissemination.

The Cryosphere is an international scientific journal dedicated to the publication and discussion of research articles, short communications, and review papers on all aspects of frozen water and ground on Earth and on other planetary bodies. The main subject areas are ice sheets and glaciers, planetary ice bodies, permafrost, river and lake ice, seasonal snow cover, sea ice, remote sensing, numerical modelling, in situ and laboratory studies of the above and including studies of the interaction of the cryosphere with the rest of the climate system.

• Scientific paper
• Journal – The Cryosphere
• Original release